• محمدرضا اسلامی، مدیر کالایی کارگزاری دانش و سرمایه

گواهی سپرده کالایی به عنوان بازار مالی در قانون اوراق بهادار شناسایی شده و معاملات آن با دارایی‌های پایه متنوع در سال‌های متمادی گذشته در بورس کالا در حال انجام بود. معاملات آن مبتنی بر پایه دارایی طلا یکی از بهترین و پُرطرفدارترین گواهی‌های سپرده کالایی در سال‌های اخیر بوده است.

در بورس‌های کالایی جهان، گواهی سپرده در صندوق بین‌المللی پول و فائو هم استفاده می‌شود و نقش به‌سزایی در تامین مالی با امکان قبض انبار در کشورهایی که بازارهای مالی قابل توجه دارند، دارد.

علت استقبال، به خاطر مزایایی است که این نوع ابزارها دارند و مهمترین آن‌ها به شرح زیر است:

نخستین مزیت، گواهی عدم تحویل فیزیکی است؛ بدان معنا، در صورتی که مشتری نیاز به کالا را داشته باشد، کالا یا محصول را تحویل فیزیکی می‌گیرد و در صورتی که نیاز نداشته نباشد، تحویل نمی‌دهد. همین موضوع ساده اما مهم باعث کاهش هزینه‌های مربوط به جابه‌جایی و امنیت معاملات می‌شود.

از مزایای مهم دیگر گواهی‌های سپرده کالایی، امکان مستمر دارایی فروش و هزینه پایین گواهی سپرده کالا است. استانداردسازی تضمین کالای کیفیت خریداری شده از دیگر مزایای گواهی سپرده کالایی است.

امکان وثیقه گذاری گواهی سپرده کالایی مبتنی بر دارایی پایه از مزایای مهم دیگری است که با توجه به رویکرد توسعه بورس کالا به این نوع از معاملات و همکاری خوب با بانک‌ها از نظر تئوری امکان پذیر است و از نظر عملی هم، گواهی سپرده می‌تواند به عنوان ابزار توثیق ارایه شود.

همچنین این موضوع هم نباید فراموش شود؛ در صورتی که گواهی سپرده کالایی همانند گواهی سپرده سکه ایجاد شد، در بانک‌ها و با حجم خوب می‌تواند به مرجع قیمت برای سایر بازارها باشد.

علت اصلی آن هم، شفافیت معاملات در بستر بورس کالا و مکانیزم قیمت گذاری ناشی از نظام عرضه و تقاضاست که قیمت ها به واسطه آن کشف می‌شوند. بهترین مرجع برای کالاهایی بالاخص شمش طلا، گواهی سپرده کالایی است که به دلیل ویژگی‌های متمایز، برتری آشکاری نسبت به بازار سنتی دارد.

اگر بخواهیم در خصوص گواهی سپرده شمش طلا به صورت متمایز و جداگانه صحبت کنیم. شمش طلا در اندازه یک کیلوگرم در بازار سنتی برای عرضه هست اما عموم افراد قابلیت افراد توان تهیه شمش یک کیلویی را ندارند.

این در حالی است که با توجه به دیدگاه نافذ در جامعه ایرانی، سرمایه‌گذاری در فلزات گرانبها همچون طلا می‌تواند خاصیت پوشش ریسک و حفظ ارزش دارایی را داشته باشد.

اما در معاملات گواهی سپرده شمش طلا که از پنج شنبه 18 اسفند 1401 راه اندازی و قراردادهای آتی شمش طلا در بورس کالا که در آستانه راه اندازی است، با توجه به ضریب محموله مناسبی که برای آن در نظر گرفته شده، هر شخصی می‌تواند با هر میزان از نقدینگی در این بازار حضور داشته باشد.

این دو ابزار جدید معاملاتی در بورس کالا به دلیل قابلیت نقدشوندگی و پوشش ریسک، می‌تواند جذابیت‌های خاص خود را داشته باشد.

همچنین با توجه به سازوکارهای قانونی بورس کالا در راه اندازی گواهی‌های سپرده کالایی که با معافیت مالیاتی آن براساس بودجه 1401 همراه است، معاملات گواهی سپرده شمش طلا هم قانونی و هم انگیزه کافی را به سرمایه گذاران میدهد.

نکته مهم دیگری که در خصوص راه‌اندازی گواهی سپرده و قراردادهای آتی شمش طلا باید به آن اشاره کنم این است که با راه اندازی معاملات شمش طلا با این دو ابزار مالی نوین (با توجه به حضور سازوکارهای نظارتی در آن)، می‌توان شاهد حضور فعال صندوق های سرمایه گذاری به عنوان یکی از بازیگران اصلی بازار باشیم که می‌تواند در سمت تقاضا فعال و باعث رونق معاملات شوند. تولیدکنندگان در سمت عرضه نیز می‌توانند در مقوله پذیرش انبارها به رونق معاملات بیشتر کمک کنند.

همچنین با توجه به نقدشوندگی احتمالی ایجاد شده در این دو بازار، توصیه می‌شود برای جلوگیری از نوسان‌های شدید در بازار، بازارگردان‌ها در سمت عرضه و تقاضا فعال ظاهر شوند و به تعمیق بیشتر بازار کمک کنند.